 |
Prace na cmentarzach
Rok 2013
Poświęcenie cmentarza w Becherovie
W dniu 18 października 2013 r. w Becherovie wsi położonej kilka kilometrów na południe od przejścia granicznego Polska- Słowacja w Koniecznej odbyła się uroczystość poświęcenia odnowionego cmentarza wojennego z okresu I wojny światowej.
Cmentarz ten znajduje się w lewym górnym narożniku miejscowego cmentarza cywilnego. Na jego terenie w 72 grobach, w tym w 57 pojedynczych pochowano łącznie 111 żołnierzy. Z tej liczby 35 to żołnierze rosyjscy a 76 to żołnierze austro – węgierscy. Znanych z nazwisk jest 11 żołnierzy austro – węgierskich ( w większości z 47 pułku piechoty) i jeden żołnierz rosyjski.
Cmentarz ten przez lata zaniedbany, bardzo słabo widoczny w terenie (tylko po wykoszeniu terenu cmentarza wiejskiego w postaci skupiska niewysokich wybrzuszeń terenu) został całkowicie zrekonstruowany z inicjatywy Klubu Vojenskej Historie BESKYDY z Humennego. Warto podkreślić, że obiekt ten jako jeden z nielicznych na terenie dzisiejszej Słowacji posiada oryginalną węgierską dokumentację techniczną w postaci szkicu – zwymiarowanego rzutu cmentarza. Na cmentarzu pierwotnie zaplanowano (jak wynika ze szkicu) pomnik na podstawie kwadratu, jednakże dla pomnika nie zachowały się niestety żadne szkice. Zaprojektowania nowego wystroju obiektu w oparciu o archiwalia podjął się członek KVH BESKYDY inż. arch. Ľubomír Gramata który zachowując oryginalny układ obiektu nadał mu kilka nowych elementów. Pomnik na pierwotnym planie kwadratu wykonano jako kamienny obelisk z wmontowanymi w jego wszystkie ściany i zlicowanymi z nimi drewnianymi krzyżami. Nagrobki wykonano w formie masywnych niskich drewnianych krzyży na betonowych postumentach w dwu rodzajach - odmienne dla żołnierzy obu armii - opatrzonych tabliczkami. Pozostawiono, bez zmiany, jeden nagrobek wykonany przez rodzinę pochowanego w latach międzywojennych (jedyny trwały ślad tego cmentarza przed rekonstrukcją) , opatrzony metalowym krzyżem i takąż tabliczką imienną jako element historyczny. Mimo nowoczesnej formy współczesne nagrobki i pomnik w jakiś sposób nawiązują do architektury cmentarzy znanej z Galicji Zachodniej i harmonijnie wpisują się w krajobraz. Można uznać tą rekonstrukcję zarówno pod względem merytorycznym jak i estetycznym jako niezwykle udaną. Oczywiście nie zapomniano o umieszczeniu przed cmentarzem tablicy szczegółowo informującej o wydarzeniach które doprowadziły do śmierci pochowanych tu żołnierzy i historii jego odbudowy. A rekonstrukcja ta zakończona 18 października 2013 roku rozpoczęła się w lipcu 2011 roku, przy czym już w pierwszej grupie remontującej (a także kilka razy później) wzięli czynny udział członkowie CRUX GALICIAE. Środki finansowe na remont zostały pozyskane od Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Republiki Słowacji i Austriackiego Czarnego Krzyża.
W uroczystości poświecenia, która zgromadziła na cmentarzu , mimo przelewającego deszczu, dość licznie miejscowych mieszkańców wzięli udział także przedstawiciele organizacji pozarządowych które miały swój udział w jego remoncie: Austriacki Czarny Krzyż, Crux Galiciae (Polska), Signum Belli 1914 (Czechy) oraz Krajczáros Álapitvány (Węgry). Uroczystość rozpoczęła się złożeniem wieńców przez delegacje oraz zaciągnięciem warty honorowej przed pomnikiem przez członków grupy rekonstrukcji historycznej z Gorlic umundurowanych w uniformy z epoki, następnie po przemówieniach okolicznościowych wygłoszonych m.in. przez Martina Drobnaka (prezesa KVH Beskydy) , Otto Jausa (przedstawiciela Austr. Czarnego Krzyża) i przedstawicieli władz samorządowych szczebla lokalnego, powiatowego i wojewódzkiego duchowni wyznania prawosławnego odprawili panichidę i dokonali ponownego poświęcenia cmentarza.
Psująca się z minuty na minutę pogoda zachęciła wszystkich do przemieszczenia się do sali domu ludowego przy Obecním úřade, gdzie odbyła się uroczystość podsumowująca prace na cmentarzu w czasie której wręczono oficjalne dyplomy i podziękowania za zaangażowanie w rekonstrukcji. Przedstawiciel Austriackiego Czarnego Krzyża udekorował osoby szczególnie zasłużone w ochronie cmentarzy z okresu I wojny światowej na Słowacji odznaczeniami tej organizacji. Srebrny Krzyż Zasługi za wielokrotne uczestnictwo w pracach na cmentarzach i długoletnią współpracę międzynarodową na polu ochrony dziedzictwa historycznego otrzymali nasi Koledzy z Crux Galiciae – Robert Kozłowski i Marek Stoszek. Uroczystość zakończyła wspólna biesiada w luźnej atmosferze przy napitkach i wojskowym gulaszu zorganizowania przez mieszkańców i władze wsi Becherov.
Międzynarodowy obóz w Słowenii (12-18.08.2013)
W dniach 12- 18 sierpnia 2013 r., delegacja Stowarzyszenia Crux Galiciae wzięła udział pracach na dwóch cmentarzach wojennych położonych na terenie Słowenii: w Ukancu (pochowanych 300 żołnierzy) oraz Bohinjskiej Bistricy (700 pochowanych). Obóz ten został zorganizowany przez Fundację Krajczáros Alapitvany z Szekesfehervaru na Węgrzech i sfinansowany przez Fundusz Wyszehradzki. Dzięki pracy ochotników z 6 krajów, związanych z organizacjami takimi jak: Krajczáros Alapitvany (Székesfehérvár, Węgry), Crux Galiciae (Gorlice, Polska), Pro Liberta Crisana (Oradea, Rumunia), Klub Vojenskej Historie „Beskydy” (Humenné, Słowacja), Signum Belli 1914 (Brno, Czechy), Fundacija Poti Miru Posocju (Kobarid, Słowenia) i Turizm Bohinj (Bohinjska Bisitrica, Słowenia) odnowionych zostało 600 grobów wojennych oraz zorganizowana została konferencja celem przypomnienia tematyki pierwszowojennej wobec zbliżającej się setnej rocznicy jej wybuchu.
Siedmiodniowy pobyt w Słowenii był bardzo owocny. Oprócz pracy na cmentarzach udało się odwiedzić liczne pozostałości frontu włoskiego Wielkiej Wojny. Zwiedziliśmy miasteczko Kobarid (wł. Caporetto), które opisał Ernest Hemingway w swoim „Pożegnaniu z bronią”, w którym to mieście znajduje się muzeum I wojny światowej oraz ossuarium ze szczątkami poległych żołnierzy włoskich.
Na zorganizowanej 16 sierpnia 2013 r. konferencji uczestniczące w projekcie organizacje przedstawiły swój dorobek, wymieniły się doświadczeniami w zakresie opieki nad pozostałościami po Wielkiej Wojnie w terenie, badaniom terenowym i archiwalnym a także przedstawiły swoje plany na najbliższe lata, kiedy w na świecie obchodzona będzie setna rocznica wybuchu I wojny światowej. Wszystkie organizacje podpisały też list intencyjny, w którym deklarują szeroko rozumianą ochronę dziedzictwa, które pozostawiły po sobie wydarzenia z lat 1914-1918 oraz kooperację międzynarodową w tym zakresie.
Słoweński partner Fundacja Poti Miru już od kilku lat tworzy szlaki turystyczne w rejonie górnej Soczy, które umożliwiają turystom zwiedzenie pamiątek pierwszej wojny światowej rozsianych po Alpach Julijskich. 17 sierpnia grupa polska oraz słowacka przeszła szlakiem na Mrzli vrh, po drodze oglądając zachowane umocnienia i okopy.
Schodząc z gór obejrzeliśmy Kaplicę pod Javorcą, która została wybudowana w 1916 przez żołnierzy chcących uczcić pamięć poległych towarzyszy broni. W 2007 kaplica ta została wpisana na listę Europejskiego Dziedzictwa Kulturowego (European Heritage). Udaliśmy się również w stronę miejscowości Bovec, oglądając w poszczególnych miejscowościach cmentarze wojenne, okopy, stanowiska a także twierdzę w Kluže. Ostatnim punktem naszego pobytu w Słowenii było zwiedzanie skansenu Ravelnik, gdzie odtworzono pierwszą linię umocnień austro – węgierskich na wschód od Bovca (Flitsch)
Udział w międzynarodowym projekcie pozwolił na przyczynienie się do poprawy stanu dwóch cmentarzy wojskowych i wymianę doświadczeń z organizacjami partnerskimi. Wobec nadchodzącego stulecia wybuchu I wojny światowej wszyscy uczestnicy projektu uświadomili sobie potrzebę skonsolidowania wysiłków władz lokalnych i organizacji pozarządowych celem godnego upamiętnienia wydarzeń i miejsc z lat 1914-1918.
Rok 2012
Oczyszczanie cmentarza nr 76 w Siarach
W ostatnią sobotę września, (29.IX.2012) grupa osób z naszego stowarzyszenia oraz członkowie zaprzyjaźnionego stowarzyszenia Signum Belli 1914 z Czech oczyściła cmentarz wojskowy nr 76 w Siarach koło Gorlic. Wybór obiektu do "akcji" nie był przypadkowy albowiem większość ze zidentyfikowanych pochowanych stanowią żołnierze z obszaru dzisiejszych Czech. Cmentarz, mimo że znajduje się blisko Gorlic i bezpośrednio przy szlaku turystycznym, nie jest na codzień zbyt zadbany, teren cmentarza zarósł, a blaszana obdasznica krzyża pomnikowego jest mocno uszkodzona (połowy brak) . Nakładem pracy 5 dorosłych osób i czwórki dzieci i młodzieży udało się go wykosić i wysprzątać, tak, że wejście na jego teren nie stwarza już żadnych problemów i nie wywołuje przykrego wrażenia wejścia z zarośli w zarośle... Wraz z dorosłymi na cmentarzu pracowały też dzieci naszych kolegów z Polski i Czech, co daje nadzieję, że w przyszłości młodzi ludzie też będą angażować się w ochronę cmentarzy wojennych naszego regionu i szerzej - naszego wspólnego środkowo-europejskiego dziedzictwa. Na koniec na wysprzątanym już polu grobowym oddaliśmy hołd poległym przez zapalenie znicza i dekorację krzyża szarfą. Ponieważ dzień był piękny a do zachodu słońca zostało jeszcze kilka godzin koledzy z Czech zdążyli jeszcze odwiedzić kilka cmentarzy na których pochowano ich rodaków lezących przy drodze Jasło - Brzostek.
Prace na cmentarzu Vel'krop, na Słowacji
W dniach 15-17 czerwca 2012 członkowie naszego stowarzyszenia wzięłi udział w pracach na cmentarzu Vel'krop, znajdującym się w północno-wschodniej Słowacji. Wydarzenie zorganizowane było przez KVH Beskydy, a oprócz naszej grupy udział w pracach wzięły też organizacje partnerskie z Węgier, Czech, Rumunii oraz ochotnicy ze Słowacji. Cmentarz Vel'krop, gdzie pochowano około 10 000 żołnierzy jest największym cmentarzem z pierwszej wojny na wschodnim froncie. Jego odtworzeniem kieruje KVH Beskydy, a całkowite zakończenie prac planowane jest na rok 2014.
Rok 2011
Oczyszczanie cmentarza wojennego nr 77 w Ropicy Górnej
Dnia 13 sierpnia 2011 roku (w sobotę) Stowarzyszenie Aktywnej Ochrony Cmentarzy z I Wojny Światowej w Galicji Crux Galiciae wraz ze stowarzyszeniem Signum Belli 1914 z Czech zorganizowało akcję polegającą na oczyszczeniu cmentarza wojennego nr 77 znajdującego się na jednym ze wzgórz nad doliną Sękówki, w miejscowości Ropica Górna (d. Ropica Ruska) nieopodal Gorlic. Mimo oczyszczania tego cmentarza przez Crux Galiciae w lipcu 2006, obiekt ten należy do najbardziej zarośniętych cmentarzy pierwszowojennych w okolicy. Jeśli chodzi o przynależność żołnierzy do poszczególnych armii, na cmentarzu zostało pochowanych 214 Austriaków, 31 Niemców i 162 Rosjan.
Członkowie obu stowarzyszeń oraz sympatycy zaczęli przyjeżdżać w pobliże cmentarza od wczesnych godzin porannych. Przed godziną 8:00 rozpoczęło się wykaszanie potężnych, kilkumetrowych, dziko rosnących krzewów i chwastów okalających cały cmentarz z zewnątrz. Początkowo bowiem nie dało się podejść do ogrodzenia cmentarza na bliżej niż 2 metry. Pierwszą godzinę zajęło wycinanie dzikiej roślinności na zewnątrz cmentarza w taki sposób, aby dało się dojść do bramki cmentarza. Gdy to się udało, pozostałe godziny zeszły na odchwaszczaniu wnętrza. W ruch poszły wszystkie urządzenia, zarówno posiadane przez stowarzyszenia jak i prywatne przedmioty osób biorących udział w tej inicjatywie. Rękawice, piła, sekatory, grabie – wszystko to było w działaniu przez około osiem godzin, kiedy to członkowie i sympatycy Crux Galiciae oraz zaprzyjaźnionego stowarzyszenia z Czech próbowali zapanować nad roślinnością. Początkowo chaszcze były tak wysokie, że na cmentarzu nie dało się dostrzec żadnych krzyży nagrobnych, które nierzadko były całkiem pokaźnych rozmiarów, a w oddali z trudem można było wypatrzeć pomnik centralny nekropolii. Wycinana roślinność była nieustannie wynoszona na zewnątrz cmentarza. Cięcie oraz wynoszenie dorodnej zieleni utrudniały pnącza o bardzo sporej długości (najprawdopodobniej dławisz), oplatające drzewa i krzewy oraz snujące się po trawie. Prowadzenie akcji porządkowej utrudniały także owady. Dokuczała również wysoka temperatura, lecz szczęśliwie do końca oczyszczania nie nadeszły zapowiadane burze (jedynie w oddali słychać było grzmoty).
Po ośmiu godzinach cmentarz zmienił się nie do poznania. 12 osób przez około 8 godzin oczyściło niemal cały teren cmentarza oraz dojście do bramki wejściowej. Po skończonej robocie stowarzyszenie Crux Galiciae zorganizowało poczęstunek dla osób pracujących przy porządkach. Każdy mógł liczyć na kiełbaski z grilla oraz napoje orzeźwiające. Cała akcja miała charakter wolontariatu. Po jej zakończeniu, członkowie i sympatycy obu stowarzyszeń, brudni i zmęczeni, ale bardzo szczęśliwi, rozjechali się do swych domów.
1 października 2011, półtora miesiąca po zakończeniu głównego etapu prac, grupa 4 osób związanych ze stowarzyszeniem dokończyła prace na cmentarzu w Ropicy. Wycięto pozostałe 10 procent zakrzaczeń i odsłonięto cały teren cmentarza. Miejmy nadzieję że wykonana praca pozwoli turystom na wejście i podziwianie terenu cmentarza jak najdłużej.
Obejrzyj galerię z oczyszczania cmentarza:
Prace na cmentarzu Becherov i Chmelová, Słowacja, 9-11 czerwca 2011
W dniach 9-11 czerwca 2011 KVH Beskydy zorganizowali obóz rekonstrukcyjny celem odnowienia dwóch cmentarzy wojskowych w pobliżu południowej granicy polsko- słowackiej. Do licznej grupy członków i sympatyków słowackiej organizacji dołączyli też przedstawiciele Signum Belli 1914 i naszego stowarzyszenia. Wspólne przedsięwzięcie pozwoliło na zacieśnienie współpracy naszej międzynarodowej grupy oraz utrwalenie przyjaźni. Wolontariusze wykonali bardzo dużo pracy, która pozwoliła zaplanować zakończenie odnowy tych cmentarzy na przyszły rok (2012).
Prace na cmentarzu Velkrop, Słowacja, 16.04.2011
Visegrad Working Group for Military Cemeteries zorganizowała prace rekonstrukcyjne na największym cmentarzu z I wojny światowej w Słowacji, w miejscowości Velkrop, powiat Stropkov. Przedstawiciele organizacji partnerskich grupy, członkowie KVH Beskydy i wolontariusze z miejscowości Velkrop i okolic wzięli udział w pracach na cmentarzu i doprowadzili do upamiętnienia miejsca pochówku setek żołnierzy. Ta akcja i inne działania naszej Grupy zostały nagłośnione w lokalnej telewizji oraz prasie.
Rok 2010
12 czerwca 2010 nasze stowarzyszenie oczyściło cmentarz wojenny nr 266 w Borzęcinie. W stosunku do roku 2007, kiedy to Crux Galiciae dokonało pierwszego oczyszczenia tego cmentarza, nastąpiła poprawa. Starych kwiatów i zniczy położonych na grobach żołnierskich było znacznie mniej, jednak dopiero akcja stowarzyszenia całkowicie oczyściła ten obiekt.
Rok 2008
Oczyszczanie cmentarza wojennego nr 46 w Koniecznej.
Obiekt ten zlokalizowany w powiecie gorlickim, w miejscowości Konieczna, na wzniesieniu Beskidek oczyściliśmy 14 czerwca br. w przeciągu 8 godzin. Prace polegały przede wszystkim na wykoszeniu wnętrza cmentarza oraz wyniesieniu z terenu opadłych, uschniętych gałęzi. W oczyszczaniu poza członkami Stowarzyszenia CRUX GALICIAE aktywnie brali udział młodzi ludzie z I Gorlickiej Drużyny Wędrowniczej GROT oraz ich sympatycy w składzie: Wiola Tarasek, Marcin Orchel, Jurek Wójtowicz, Klaudia Tatara, Ewa Mikowska, Michał Stec oraz Paulina Czyrkiewicz. Pracującym tego dnia wspólnie z nami należą się serdeczne podziękowania – bez ich pomocy prawdopodobnie nie udało by się posprzątać cmentarza tak sprawnie. Ogólnie cmentarz porządkowało 13 osób, co pozwoliło w jeden dzień oczyścić całą jego powierzchnię (ponad 2000 metrów kwadratowych, ok. 100 roboczogodzin). Był to największy powierzchniowo cmentarz który wysprzątaliśmy do tej pory. Po wykoszeniu groby obwiedzione kamiennymi opaskami zaprojektowane w ciekawym układzie ukazały się w całej okazałości. Niestety ujawnił się także fatalny stan pola grobowego poddanego gruntownemu remontowi w 1993 r. Zrekonstruowane wtedy krzyże osadzono bezpośrednio w ziemi co spowodowało, że te które stały w najbardziej zacienionych partiach cmentarza spróchniały u podstawy, przewróciły się i gniły leżąc w zaroślach. Krzyże z grobów pojedynczych poukładaliśmy pod słupami ogrodzenia zaś dwa duże krzyże pochodzące z mogił masowych w których pochowano żołnierzy armii rosyjskiej oparliśmy o wieżę tak by okap osłaniał je od deszczu. Mamy nadzieję że to działanie odsunie choć na jakiś czas moment ich całkowitej śmierci technicznej. Przerwy w pracy pozwoliły nam przyjrzeć się także tragicznemu stanowi technicznemu budowli pomnikowej. Dach wieży oraz jego zwieńczenie w postaci kutego krzyża z nałożonym nań symbolem solarnym chylą się ku upadkowi. Z dołu widać już prześwitujące przez dziury w poszyciu niebo. W naszej opinii należy zabezpieczyć koniecznie w trybie pilnym dach budowli ponieważ woda, przedostająca się do wnętrza konstrukcji, może wkrótce poczynić nieodwracalne szkody. Wieża na Beskidku została wykonana bowiem z kamienia ale w środku posiada „komin" o przekroju kwadratowym umożliwiający wejście na szczyt . Jeśli zamarzająca woda rozsadzi konstrukcję wieży może okazać się że trzeba będzie całą wykonać od nowa. Koszty tej operacji trudno sobie wyobrazić lecz na pewno będą one porównywalne do kosztów odbudowy cmentarza na Rotundzie. Oczyszczanie tego obiektu otworzyło sezon prac porządkowych na cmentarzach wojennych przez Stowarzyszenie w 2008 roku.
Rok 2007
Oczyszczanie cmentarza wojennego nr 61 w Gładyszowie-Wirchnem (sierpień 2007).
Obiekt ten o powierzchni prawie 800 metrów kwadratowych, projektu Dušana Jurkoviča oczyściliśmy w trzech etapach: 11, 25 oraz 31 sierpnia 2007 roku. Na miejscu walczyliśmy z wysoką, dziką roślinnością zarówno w postaci ostrężyn, pnączy jak i różnych traw. Nie wszędzie można było używać kosy spalinowej, ponieważ mogiły obwiedzione są wysokimi, kamiennymi obmurowaniami – w razie nieostrożności mogło dojść do uszkodzenia ostrza kosy spalinowej. W tym wypadku bardzo przydały się narzędzia ręczne.
Oczyszczanie cmentarza wojennego nr 155 w Lichwinie-Stadniczówce i nr 149 w Chojniku-Zadzielu (lipiec 2007).
Obiekt nr 155, który został wcześniej gruntownie uporządkowany przez nasze Stowarzyszenie jesienią 2005 roku oraz dodatkowo wyczyszczony ze zbędnej roślinności jesienią 2006 roku, ponownie zarósł. Tym razem nie było problemu z ostrężynami – przewagą były wysokie trawy, które szybko wycięliśmy. Również tego samego dnia, tj. 7 lipca 2007 roku, udało nam się ponownie oczyścić cmentarz nr 149. Tutaj podobnie jak na cmentarzu nr 155 – nie było dzikiej ostrężyny, lecz wysokie trawska, które usunęliśmy dzięki kosie spalinowej.
Lichwin-Stadniczówka, cm. nr 155
Chojnik Zadziele, cm. nr 149
Oczyszczanie cmentarza wojennego nr 266 w Borzęcinie (kwiecień 2007).
Obiekt zlokalizowany w powiecie brzeskim, w gminie Borzęcin, znajduje się na cmentarzu parafialnym. Zbudowany w podłużnej formie ma powierzchnię ok. 200 metrów kwadratowych. Niestety stanowił on śmietnisko dla mieszkańców odwiedzających groby bliskich, którym po prostu nie chciało się wyrzucać do kontenera zniszczonych, starych wiązanek kwiatów, zniczy (śmietnik znajduje się po drugiej stronie cmentarza) i postanowili „upiększyć” groby żołnierzy. Stan ten utrzymał się do 14 kwietnia 2007 roku, kiedy to 6 członków naszego Stowarzyszenia uprzątnęło obiekt. Można było znaleźć w trzech warstwach stare wiązanki kwiatów, wypalone znicze, sztuczne chryzantemy, doniczki lub korzenie po żywych kwiatach i wiele innych śmieci. Wszystkie śmieci wynieśliśmy w 25 workach o pojemności 120-litrów (!).
Rok 2006
Oczyszczanie cmentarza wojennego nr 64 w Bartnem (październik 2006).
Obiekt, znajdujący się w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa, projektu Hansa Mayra liczy sobie powierzchnię ponad 300 metrów kwadratowych. W przeciągu jednego dnia w 6 osób, udało nam się oczyścić całe jego wnętrze oraz zewnętrzny front, co umożliwiło ekspozycję całego założenia. Ten obiekt, uporządkowany tuż przed świętem 1 listopada, wieńczył nasze prace w dziedzinie oczyszczania grobów wojennych w 2006 roku.
Oczyszczanie cmentarza wojennego nr 149 w Chojniku-Zadzielu (wrzesień 2006).
Obiekt zlokalizowany w powiecie tarnowskim, w gminie Gromnik, projektu Heinricha Scholza zajmuje powierzchnię ok. 100 metrów kwadratowych. Prace rozpoczęliśmy 9 września ok. godziny 10.00. W akcji brało udział 13 osób. Poza wykoszeniem całego obiektu usunęliśmy z jego terenu gałęzie, które pozostawili poprzedni sprzątający. Ponadto za ogrodzeniem w pobliskim parowie odnaleźliśmy nagrobek z mogiły masowej, częściowo już zasypany ziemią. Ponieważ jest to element masywny, ważący kilkadziesiąt kilogramów ktoś musiał zadać sobie niemały trud, aby w ten sposób zdewastować cmentarz. Udało nam się odkopać go i umieścić na właściwym miejscu. Poza tym jednym przypadkiem większość nagrobków i krzyży stoi na swoich miejscach (chociaż kilka krzyży jest poutrącanych). Ok. godziny 15.00 zakończyliśmy oczyszczanie cmentarza.
Oczyszczanie cmentarza wojennego nr 155 w Lichwinie-Stadniczówce (wrzesień 2006).
Znajduje się on w powiecie tarnowskim, w gminie Gromnik i ma powierzchnię 539 metrów kwadratowych. Dokładniej obiekt został oczyszczony jesienią 2005 roku przez nasze Stowarzyszenie, jednak kwestia czasu i brak zainteresowania ze strony władz samorządowych spowodowały, że obiekt ponownie zarósł. Prace wykonywane 8 września 2006 roku polegały głównie na wykoszeniu odrostów roślinności. Ku naszemu zaskoczeniu, niektóre z nich w przeciągu roku osiągnęły wysokość powyżej 3 m (!). Praca na cmentarzu nr 155 czasowo zajęła ok. dwóch godzin, przy prężnej pracy 9 osób.
Oczyszczanie cmentarza wojennego nr 112 w Rożnowicach (sierpień 2006).
Jego lokalizacja to powiat gorlicki, gmina Biecz, a projektował go Jan Szczepkowski. Tego obiektu, o powierzchni prawie 600 metrów kwadratowych nie daliśmy rady oczyścić w jeden dzień. Prace rozłożyliśmy na dwie soboty: 5 i 12 sierpnia. Pierwszego dnia udało się uprzątnąć ok. 80 % wnętrza cmentarza wraz z odcinek muru na połowie jego całkowitej długości. Podczas prac wewnątrz cmentarza odnaleźliśmy liczne śmieci (!). Dzięki właścicielowi pola przed cmentarzem mogliśmy swobodnie zaparkować samochody i składować wszelakie zbędne krzaki usunięte z obiektu. Ogólnie oczyszczanie cmentarza nr 112 zajęło nam ok. 15 godzin, a pracowało ok. 8 osób. Ciężka praca stowarzyszenia na tym cmentarzu nie wystarczy – obiekt wymaga kapitalnego remontu: ogrodzenie jest w bardzo złym stanie, krzyże i stele nagrobne poustawiane są losowo, zaś krzyż główny, wykonany z drewna upadł…
Oczyszczanie cmentarza wojennego nr 12 w Cieklinie (lipiec 2006).
Obiekt zlokalizowany w powiecie jasielskim, gminie Dębowiec ma formę zbiorowej mogiły projektu Johanna Jägera, w której spoczywa 250 żołnierzy rosyjskich, a jej powierzchnia wynosi ponad 150 metrów kwadratowych. Ten obiekt udało nam się oczyścić w dwa dni: 21 oraz 22 lipca. W pierwszym etapie prace odbywały się w godzinach popołudniowych, natomiast w drugim od godziny 5.00 do 10.00 oraz od 17.00 do 20.00 - przerwa w pracach spowodowana była upałami dochodzącymi do 37oC (cmentarz znajduje się wśród pól, na całkowicie odkrytym terenie!). Oczyszczanie podsumowaliśmy rozmowami przy ognisku i dalszymi planami porządkowania grobów bohaterów z lat I wojny. Niestety w trakcie oczyszczania mogiły nr 12, w jej wnętrzu znaleźliśmy wiele śmieci (puszek, garnków, sztućców, butelek itp.) – wynika z tego, że traktowano ją jako śmietnik. Przed pracami Stowarzyszenia obiekt praktycznie nie był widoczny. Jednym z elementów identyfikujących go z miejscem pochówku, był skromny, wykonany z rurek krzyż z miejscowego cmentarza, który został postawiony przez mieszkańców. Osoba, która nie była świadoma, że symbolizuje on mogiłę przeszłaby dalej, nie zwracając żadnej uwagi na to miejsce. Dzięki naszej pracy widać było dokładny zarys całego obiektu i co najważniejsze – w drugiej połowie 2007 roku rozpoczął się kapitalny remont obiektu. Nasza praca zmobilizowała Urząd Gminy w Dębowcu, wraz z wójtem na czele (z którym rozmawialiśmy tuż po oczyszczeniu mogiły) do zainteresowania się zapomnianym i zaniedbanym obiektem. Miejmy nadzieję, że również władze samorządowe na innych terenach w ten sposób będą podchodzić do tematu i współpracy...
Oczyszczanie cmentarza wojennego nr 77 w Ropicy Górnej (lipiec 2006).
Obiekt zlokalizowany w powiecie gorlickim, w gminie Sękowa, projektu Hansa Mayra, liczący powierzchnię ok. 260 metrów kwadratowych został oczyszczony przez Stowarzyszenie CRUX GALICIAE w trzech etapach: 8, 14 oraz 15 lipca. Pierwszego dnia zaczęliśmy od usunięcia zbędnych krzaków, znajdujących się przed wejściem na cmentarz, aby umożliwić swobodne dojście do jego wnętrza. Po długich starciach z bujną roślinnością udało nam się dojść do furtki cmentarnej. Wewnątrz czekała na nas zbita gęstwa traw i różnego rodzaju zarośla poprzerastane ostrężynami i dodatkowo „wzmocnione” oplatającym wszystko dławiszem. Wysokość roślinności przekraczała miejscami 2 m. Dzięki naszym narzędziom daliśmy radę w walce z krzakami – ręczne usuwanie tego typu roślinności zajęłoby o wiele więcej czasu. W I etapie (8.07) oczyściliśmy wejście na cmentarz oraz kawałek wnętrza obiektu. W II etapie (14.07) kontynuowaliśmy wykaszanie wnętrza i usuwanie dalszych zbędnych krzaków. Ze względu na niesprzyjające warunki atmosferyczne (niespodziewany deszcz) zmuszeni byliśmy przerwać prace. III etap (15.07) polegał na ostatecznym wykoszeniu całego wnętrza. Przy pracy na cmentarzu w Ropicy brało udział ok. 7-10 osób (zależnie od etapu) – wkład naszej pracy wyniósł łącznie ok. 200 roboczogodzin.
Rok 2005
Już po spotkaniu założycielskim Stowarzyszenia, lecz jeszcze długo przed jego oficjalnym zarejestrowaniu przeprowadziliśmy pierwszą i jedyną w roku 2005 akcję oczyszczania cmentarza. Oczyszczanie cmentarza wojennego nr 155 Lichwin-Stadniczówka (październik 2005). Cmentarz o powierzchni około 575 m2 jest zlokalizowany w powiecie tarnowskim, w gminie Gromnik. Cmentarz zaprojektował najprawdopodobniej H. Scholz. W roku 2005 był to zdecydowanie najbardziej zaniedbany cmentarz w Okręgu Tarnowskim. Był zupełnie nierozpoznawalny w terenie, w całości porośnięty gęstą roślinnością, nie usuwaną od kilku lat. Większość nagrobków leżała pokryta ziemią, mchem i liśćmi. Właściwie po terenie cmentarza nie dało się poruszać – przeszkadzały w tym gęste krzewy i ostrężyny. Po uzyskaniu zgody Urzędu Gminy w Gromniku, rozpoczęliśmy prace na cmentarzu. Pierwsze kilkanaście metrów kwadratowych dwie osoby oczyściły 12 października. To był jednak tylko wstęp do poważnych prac przeprowadzonych w dniach 15 i 22 października. W pracach brało udział w sumie około 10 osób, głownie z Tarnowa i okolic. Wypożyczony sprzęt ( głównie piła spalinowa, siekiery , sekatory i grabie) umożliwił nam sprawne przeprowadzenie prac. W pierwszym dniu udało nam się oczyścić ponad połowę terenu cmentarza. Po tygodniu przerwy prace kontynuowaliśmy. Na zakończenie drugiej pracowitej soboty oczyszczony był już cały cmentarz. Ponieważ, po ogrodzeniu , nie było już śladu, większe żerdki wykorzystaliśmy do zbudowania prowizorycznego ogrodzenia. Granice cmentarza mogliśmy łatwo określić na podstawie zachowanych słupków Geodezji Wojskowej (HV). W sumie wykonaliśmy około 90 metrów ogrodzenia . Okazało się że zachowały się wszystkie nagrobki, łącznie z żeliwnymi krzyżami i niektórymi tabliczkami. Wszystkie nagrobki po ich podniesieniu umieściliśmy na swoich miejscach. Nagrobki po oczyszczeniu z błota i mchu prezentowały się naprawdę dobrze, podobnie jak cały cmentarz po wygrabieniu resztek gałęzi i liści.
W dniu 1 listopada wróciliśmy na czysty i zadbany cmentarz z chryzantemami i zniczami.
